ÇİMLENME İÇİN GEREKLİ ÇEVRE ŞARTLARI,TOHUMLARDA ÇİMLENME

Tohum muhafazası

Tohumlarda canlılık olayları en düşük düzeye indirilmiş olmasına rağmen hasattan hemen sonra canlılık olaylarını kaybetmeye başlarlar. Türün özelliğine bağlı olarak tohumlar canlılığını bir süre sonra kaybederler.

Sebze türlerinin yaklaşık muhafaza süreleri

1- Tatlı mısır, maydonoz, soğan = 1 yıl
2- Pancar, biber = 2 yıl
3- Kuşkonmaz , havuç, fasülye, salata, domates, ıspanak, bezelye = 3 yıl
4- Lahana, kabak, bamya, karnabahar = 4 yıl
5- Kavun, karpuz, hıyar = 5 yıl

Tohumlar üç şekilde depolanabilir :

1- Tohumun hasadından gelecek ekim dönemine kadar 6-8 ay süre ile depolanması, sebze tohumlarının ve diğer çöğür anaçlarının bir kısmı bu şekilde depolanır.
2- Tohumların orta süreli ve çoğunlukla 12-14 ay süre ile depolanması, bu durum üretim fazlası olma durumunda geçerlidir.
3- Tohumların uzun süreli depolanması, tohumlar 5-20 yıl süre ile depolanırlar.. gen stoklaması ve ıslah çalışması amacıyla yapılırlar.

TOHUMLARIN HASATTAN SONRAKİ MUHAFAZA ÖMÜRLERİ

a- Bitki tür ve çeşidinin özellikleri

2 grupta toplanır.

1- Ortodoks tohumlar :

Depo ömrü uzun olanlardır. Depo ömürleri 1-5 yıl arasında değişir.

2- Rekalsitrant tohumlar :

Depo ömürleri kısa olan tohumlardır. Kahve ve kakao tohumları örnek gösterilebilir.

b- HASAT ÖNCESİ VE SONRASI DEPO KOŞULLARI

Tohumlu bitkilerin yetiştirilmesi sırasında elverişsiz iklim koşulları tohumun yeterince olgunlaşmasını engellediği gibi hasat sonrasında canlılığın azalmasına neden olur. Hasat sonrasında tohumun bünyesinde bulunan nem kapsamında tohumun canlılığının azalmasında etkilidir. Sebze tohumlarının depoya konulmadan önce nem düzeylerinin küçük tohumlarda %3-6 ya iri tohumlar da &8-10 a düşürülmesi gerekir. Tohumda ki nem in % 5 den %14 e yükselmesi sırasında tohum bünyesinde ki nem in her % 1 oranındaki artışı tohumun depo ömrünü yarıya indirmektedir.
Tohumun canlılığını etkileyen depo faktörlerinden sıcaklık ve depo oransal nemi önemlidir. 0-5 derece arasında ki sıcaklıklar tohum depolanabilmesi için uygundur. Bununla birlikte kısa süreli depolamalarda depo sıcaklığının 10 derece de tutulması uygun ve daha ekonomiktir. Depo neminin %50-60 arasında olması istenir.


TOHUMLARDA ÇİMLENME VE ÇİMLENMEYİ UYARICI UYGULAMALAR

Çimlenme olayı tohumda büyümenin başlaması ve yedek besin maddelerinin embriyo bünyesinde kullanılmak üzere harekete geçerek embriyonun tohum kabuğundan dışarı çıkması olayıdır. Toprağa ekilen bir tohumun çimlenebilmesi için 3 önemli şartın yerine getirilmesi gerekir.

1- Tohum canlı olmalıdır. Yani tohum çimlenme yeteneğine sahip olmalıdır.
2- Tohumun çimlenebilmesi için gerekli çevre şartlarının (sıcaklıki su i oksijen )oluşması gereklidir
3- Çevre şartlarının uygun olduğu durumlarda da çimlenme meydana gelmiyorsa tohum içindeki çimlenmeyi engelleyici şartları ortadan kaldırmak gerekir.

ÇİMLENME İÇİN GEREKLİ ÇEVRE ŞARTLARI

1- Su ;

Tohumun çimlenme anında su almasını etkileyen iki faktör vardır. Bunlardan biri tohum kabuğunun yapısı, diğeri ise tohumun çevresinde bulunan su miktarıdır. Tohum suyun alamayan tohumlarda çimlenme faaliyeti başlayamaz. Bu durumda tohum kabuğunun yumuşatılması ve ya kırılması gerekir. Ekimden sonra verilen fazla su tohumun içindeki nişastalı bileşiklerin tohum dışına çıkmasına neden olur. Bu da toprakta bulunan mikroorganizmaların tohuma hücum etmesine ve tohumun çürümesine yol açar.
2- Sıcaklık

Tohum ekimi, sıcaklığın o bahçe bitkisinin istediği sınırlara ulaştığı zaman yapılırsa tohum suyu bünyesine alabilir. Aksi taktirde toprakta yeterli su bulunsa bile tohum bu suyu alamaz. Sıcaklık tohumun çimlenme ve çıkış hızı üzerinde etkilidir. Sıcaklığın düşük olduğu durumlarda çimlenme daha uzun bir zaman diliminde meydana gelir. Bu gecikme ilerde bitkinin gelişmesine ve hasat dönemine yansır.
Yüksek sıcaklık ( 25 derece üzeri) özellikle bazı türlerde çimlenmeyi engeller. Ve tohumun dinlenmeye girmesine neden olur. Yüksek sıcaklıklarda tohumlarda görülen bu tip dinlenmeye termo dormansi denir. Termo dormansiye bazı yaprak baş salata çeşitlerinde rastlanır. Tohumların 10 derece de 5 gün süre ile bekletilmeleri veya kinetin yada gibberellik asit dediğimiz GA uygulanmasıyla dinlenme ortadan kaldırılır.

3- Oksijen

Tohum; bünyesinde ki su miktarı azaltılarak yaşam faaliyetleri en aza indirilmiş canlıdır. Dolayısıyla yaşaması için solunum, bunun için de oksijen gereklidir. Çimlenme sırasında solunum hızı artar. Dolayısıyla oksijene olan ihtiyaç da artar.solunum sonucunda ortaya çıkan ısı enerjisi büyüme için kullanılır. Çimlenme sırasında oksijen azlığı çimlenmeyi geciktirir. Oksijen azlığı fazla sulama yapılan su tutma kapasitesi yüksek iyi havalanmayan topraklar da ortaya çıkar.

4- Işık

Işık, hem tohumun çimlenmesi hem de fide ve çöğürlerin büyümesini kontrol ettiği için tohumla çoğalmada önemli bir etkiye sahiptir. Bahçe bitkilerinin çoğunda çimlenme için ışık gereklidir. Ancak yaprak, salata, kereviz ve tere gibi sebze türlerinde tohumun çimlenmesi için ışığa ihtiyaç duyulur. Işığa ihtiyaç duyan sebze türlerinin tohumlarını yüzeye yakın ışığa ihtiyaç duymayan bitkilerin tohumlarını ise biraz daha derine ekmek gerekir. Bir çok tür de çimlenme için ışığa ihtiyaç artar. Işığın fazlalığı da zararlıdır. Fazla ışık yoğunluğu sıcaklığı arttıracağından çöğür ve fidelerin yapraklarında yanma ve kavrulmalar meydana gelir.

ÇİMLENMEYİ UYARICI İŞLEMLER

Toprağa ekilen her tohum iklim ve toprak şartlarına uygun olsa bile çimlenmeyebilir. Bunun nedeni şunlardır ;

1- Tohumun dinlenme halinde olması

Fizyolojik olarak tohumlar hasattan sonra türlerinin özelliğine göre dinlenme dönemine girerler. Genellikle çok yıllık bahçe bitkilerinde bu dönem birkaç yıl arasında değişir. Sebze tohumlarında ise bu süre kısa olup hasattan sonra tohumların kuru şartlarda muhafazası sırasında ortadan kalkar. Uzun ve ya kısa süreli dinlenme tohum kabuğunun geçirimsizliğinden, kabuğunu alıp genişleyen embriyonun tohum kabuğunu delip çıkmasına engel olmasından, gelişmesini tamamlamamış embriyolarda veya kabukta bulunan büyümeyi engelleyici faktörlerden kaynaklanabilir.

2- Tohumun bayat olması

Toprak ve iklim şartları uygun olsa bile tohum cansızsa çimlenme gerçekleşemez.
3- Tohum ekiminin hatalı olması

Tohum ekiminin yapılmasında teknik hataların oluşması da tohum gelişimini engeller. Dinlenmenin ortadan kaldırılması ve tohumun çimlenme yeteneğini kazanması için biyolojik fiziksel ve kimyasal yöntemler uygulayarak tohumun çimlenmesi sağlanır.